System emerytalny w Wielkiej Brytanii jest oparty na składkach pracowniczych oraz uprawnieniach ustawowych. Aby uzyskać prawo do emerytury, zarówno obywatele brytyjscy, jak i osoby pochodzące z innych krajów, w tym Polacy, muszą spełnić szereg wymogów. Przedstawione poniżej zasady dotyczące systemu emerytalnego w Wielkiej Brytanii obejmują najważniejsze aspekty, takie jak liczba lat składkowych, rodzaje składek, wiek emerytalny, a także możliwość dobrowolnego opłacania składek oraz wysokość emerytury.

1. Liczba lat niezbędnych do uzyskania emerytury

Podstawowym warunkiem uzyskania pełnej emerytury państwowej w Wielkiej Brytanii jest osiągnięcie odpowiedniej liczby lat składkowych, czyli lat, w których pracownik regularnie opłacał składki na ubezpieczenie społeczne (National Insurance Contributions, NIC). Aby mieć prawo do pełnej emerytury, należy uzbierać minimum 35 lat składkowych. Osoby, które zgromadzą mniej niż 35 lat składkowych, ale więcej niż 10 lat, będą miały prawo do częściowej emerytury, proporcjonalnej do liczby opłaconych składek.

Jeśli ktoś zgromadzi mniej niż 10 lat składkowych, nie będzie kwalifikował się do brytyjskiej emerytury państwowej, chyba że lata składkowe zostały zgromadzone w innym kraju Unii Europejskiej (w tym w Polsce) lub w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dzięki porozumieniom międzynarodowym, lata pracy w różnych krajach mogą być łączone w celu spełnienia minimalnych wymogów składkowych.

2. Składki na ubezpieczenie społeczne

Składki na ubezpieczenie społeczne (NIC) są kluczowym elementem systemu emerytalnego w Wielkiej Brytanii. Są one obowiązkowe dla osób zatrudnionych na umowie o pracę lub samozatrudnionych, które osiągają określony poziom dochodów. Wysokość składek zależy od klasy składki, do której dana osoba należy.

Class 1 Contributions: Pracownicy opłacają składki z dochodów, które wynoszą powyżej ustalonego progu rocznego. Pracodawcy także opłacają składki za swoich pracowników.

Class 2 Contributions: Składki te są obowiązkowe dla osób samozatrudnionych, które osiągają roczny dochód powyżej określonego progu.

Class 3 Contributions: Jest to dobrowolna składka, którą mogą płacić osoby, które chcą uzupełnić brakujące lata składkowe, aby spełnić wymóg minimalny 10 lat.

3. Możliwość dobrowolnego opłacania składek

Dla osób, które z różnych powodów nie spełniają wymogów minimalnych lat składkowych (10 lat), a chciałyby uzyskać prawo do emerytury w Wielkiej Brytanii, istnieje możliwość dobrowolnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne (Class 3 Contributions). Dotyczy to zwłaszcza osób, które nie pracują obecnie na terenie Wielkiej Brytanii lub mają luki w historii zatrudnienia, na przykład z powodu przerwy w pracy lub pracy za granicą.

Dobrowolne składki Class 3 są wyższe niż te opłacane przez pracowników zatrudnionych na etat (Class 1). Ich wysokość zależy od konkretnego roku podatkowego, w którym składka jest uiszczana. Warto jednak pamiętać, że dobrowolne składki mogą być opłacane wstecz, ale tylko za ograniczoną liczbę lat (zwykle do 6 lat wstecz), co daje możliwość uzupełnienia brakujących okresów składkowych i zwiększenia prawa do emerytury.

4. Wiek emerytalny

Wielka Brytania wprowadziła zmiany w wieku emerytalnym, który jest teraz uzależniony od daty urodzenia i płci. Aktualnie wiek emerytalny w Wielkiej Brytanii wynosi 66 lat zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Jest on jednak stopniowo podnoszony i w najbliższych latach osiągnie 67 lat dla osób urodzonych po 1960 roku. Rząd brytyjski planuje dalsze zmiany, które mogą doprowadzić do podniesienia wieku emerytalnego do 68 lat w kolejnych dekadach.

5. Wysokość emerytury

Wysokość emerytury państwowej w Wielkiej Brytanii zależy od liczby lat składkowych. Pełna emerytura przysługuje osobom, które zgromadziły 35 lat składkowych, natomiast osoby, które zgromadziły mniej niż 35 lat, otrzymają emeryturę proporcjonalną do liczby lat opłacanych składek.

Na dzień 2024 roku, pełna emerytura państwowa wynosi 203,85 GBP tygodniowo, co daje około 880 GBP miesięcznie. Aby otrzymać tę kwotę, należy mieć 35 lat składkowych. Osoby, które zgromadziły minimalne 10 lat składkowych, otrzymają ułamkową emeryturę, przy czym dokładna wysokość zależy od liczby lat składkowych.

Przykład:

Osoba, która ma 10 lat składkowych, otrzyma około 58,24 GBP tygodniowo (10/35 z pełnej emerytury).

Osoba z 20 latami składkowymi będzie otrzymywać około 116,49 GBP tygodniowo.

Wysokość emerytury może być również podwyższona, jeśli dana osoba zdecyduje się na opóźnienie momentu przejścia na emeryturę, co skutkuje dodatkowymi kwotami naliczanymi za każdy przepracowany rok po osiągnięciu wieku emerytalnego.

6. Miejsce wykonywania pracy

Jednym z ważnych elementów w uzyskaniu prawa do emerytury państwowej w Wielkiej Brytanii jest kwestia miejsca zatrudnienia. Generalnie, składki NIC muszą być opłacane za okres pracy na terenie Wielkiej Brytanii. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, zwłaszcza dla osób, które pracują za granicą, ale pozostają objęte brytyjskim systemem ubezpieczeń społecznych, np. dyplomaci lub pracownicy firm międzynarodowych.

Warto zaznaczyć, że dla obywateli krajów Unii Europejskiej, którzy pracowali w Wielkiej Brytanii przed Brexitem, obowiązują specjalne zasady wynikające z umowy o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE. Osoby te mogą łączyć okresy pracy w innych krajach członkowskich z okresem pracy w Wielkiej Brytanii w celu spełnienia minimalnych wymogów składkowych.

7. Kwestie imigracyjne

Po Brexicie, obywatele polscy oraz obywatele innych państw Unii Europejskiej, którzy chcą pracować i opłacać składki na ubezpieczenie społeczne w Wielkiej Brytanii, muszą spełnić określone wymogi imigracyjne. Obywatele UE, którzy mieszkali i pracowali w Wielkiej Brytanii przed 1 stycznia 2021 roku, mogli ubiegać się o status osiedlonego (Settled Status) lub status tymczasowo osiedlonego (Pre-Settled Status), co uprawnia ich do korzystania z brytyjskiego systemu emerytalnego na podobnych zasadach jak obywatele brytyjscy.

Obywatele polscy, którzy przyjeżdżają do Wielkiej Brytanii po tej dacie, muszą ubiegać się o wizę pracowniczą i spełnić określone kryteria, w tym dotyczące zarobków oraz umiejętności zawodowych. Dopiero wtedy mogą rozpocząć pracę i opłacać składki na ubezpieczenie społeczne, co z kolei daje im możliwość nabycia prawa do brytyjskiej emerytury państwowej.